Babası 8. Osmanlı Padişahı II. Bayezid olan Yavuz Sultan Selim, annesi ise Dulkadiroğulları Beyliği'nden Gülbahar Hatun'dur. Selim, 10 Ekim 1470'de Amasya'da dünyaya gelmiştir. 1512 yılında tahta çıkarak 9. Osmanlı Padişahı olduğunda, Osmanlı İmparatorluğu'nun toprakları 2.375.000 km² olarak kaydedilmiştir. Selim'in amacı, tahta en iyi şekilde hükmedip bu toprakları daha da genişletmekti. Bu amacına sekiz yıl gibi kısa bir sürede ulaştı. Kılıcı keskin ama ömrü kısa olan Selim, tahta çıktığı andan öldüğü ana kadar devlet topraklarını 2.5 kat büyütmüştür. Ölümünden sonra, Osmanlı toprakları Avrupa'da 1.702.000 km², Asya'da 1.905.000 km² ve Afrika'da 2.905.000 km² olarak tarihe geçmiştir. Tahta çıkıp padişahlık yaptığı dönemde Anadolu'da birliği sağlamış ve halifeliği Abbasilerden alarak Osmanlı Hanedanlığına geçirmiştir. Selim döneminde, dönemin en önemli ticaret yollarından olan İpek ve Baharat Yolu'nu ele geçirerek Osmanlı Devleti doğu ticaretinde tek hakim ve kontrol eden güç olmuştur.

Selim tahta çıkmak için babası II. Bayezid'e karşı darbe yapmıştır. Tahta çıkmadan önce Şehzadelik yıllarında Trabzon'da vali olarak görev yapmaktaydı. O dönemlerde Kırım Hanı Mengli Giray'ın kızıyla evli olduğu için kayınbabasından büyük bir askeri destek alarak tahta çıkmıştır. 1512 yılında babasını tahttan indirerek tahta çıkan Selim, sekiz yıl sonra aslan pençesi adı verilen bir çıban yüzünden vefat etmiştir. Vefatı sırasında 50 yaşında olan Selim'in, tahta çıkarken babası tarafından söylenen bir sözün onun ölümünde etkili olduğu rivayet edilir. Babasını tahttan indirip kendisi tahta çıktığında babası ona, "Kılıcın keskin, ömrün kısa olsun oğul" dediği bazı rivayetlerle kulaktan kulağa yayılmıştır. Bu esnada taht için baba ile oğul arasında mücadele başlamıştır.

Merkezden gelen emirlerde sancak bölgesine gitmesi emredilen Selim, sancak bölgesine dönmek yerine yolda oyalanıp Şahkulu meselesinin sonucunu beklediğini bildiriyordu. Şahkulu ile olan savaşta Veziriazam Hadım Ali Paşa kaybetmişti. Bu sırada diğer bir şehzade olan Ahmed, asileri takip etmeyip Amasya'ya geri dönmüştü. Bu geri dönüş, askerler üzerinde ters etki yaratıp Ahmed'e olan saygıyı ve askeri desteği bitirmişti. Hadım Ali Paşa'nın vefat ettiğini öğrenen Padişah Bayezid, bu kara haberin üzerine bir de Karaman Valisi olan oğlu Şehzade Şehenşah'ın ölüm haberini alınca tamamen yıkılmış ve saltanattan çekilme kararı almıştı. Bu konuyu devletin ileri gelenleri ile görüşüp şehzadelerden kimin padişah olması gerektiğine karar verecekti. Devlet büyüklerinin büyük çoğunluğu da oyunu Şehzade Ahmed'den yana kullanmıştı. Bu olaylar neticesinde de Şehzade Ahmed'e haber gönderilmişti. Haber gönderildikten sonra padişah Rumeli Beylerini çağırmış ve onlardan Şehzade Ahmed için söz almıştı. Rumeli Beyleri gibi Selim'i destekleyen yeniçeri ocağı ise Ahmed'in tahta çıkışını engellemek için padişaha "Senin sağlığında başka padişah istemeyiz" diye teminat vermişlerdi. Bu olaylar sırasında Filibe'de bulunan Selim ise tüm olan biteni adamları aracılığıyla duyup öğreniyordu.

Babasının verdiği ahidnameye uymadığını gören Selim, bütün askeri kuvvetlerini toplayarak 40.000 kişilik bir orduyla Çorlu'da bulunan babasına ait kuvvetlerin karşısına dikildi. 1511 yılının Ağustos ayında meydana gelen bu olay sonucunda iki ordu savaşmış ve Selim mağlup olmuştur. Şehzade Selim'i yakalayıp babasına götürmek isteyenlerin elinden kurtulup Karadeniz sahiline geldi ve buradan İğne Ada'ya, oradan da gemi ile Kefe'ye geçti. Selim'in bu hareketinden sonra Şehzade Ahmed hemen İstanbul'a çağrıldı. Ahmed'in İstanbul'a çağrıldığı sırada yeni Veziriazam Hersekzade, verilen ahidnameye sadık kalınmasını, hiçbir şehzadenin diğerine tercih edilmemesini savunuyordu. Bu savunmasının devamında askerin Selim tarafında olduğunu ve Kapıkulu Ocaklarının Ahmed döneminde saltanatı terk edeceğini söylüyordu. Ahmed'i İstanbul'a varmadan yolda alıkoyup Karaman'a götürmeyi teklif etse de bu teklifi kabul görmüyordu. İstanbul'a ayak basan Şehzade Ahmed, vardığının ertesi günü padişah ilan ediliyordu.

Yeniçeriler, Şehzade Ahmed'in hükümdarlığını tanımamış, bununla da kalmayıp Ahmed'i destekleyen birçok devlet büyüğünün evini talan edip yağmalamıştı. İç karışıklığa sebep olan yeniçeriler, tahtın Selim'in hakkı olduğunu savunmuş ve ona sadakat gösterip onun veliaht olması için Selim'i desteklemişlerdi. Yeniçeri olaylarını duyan Ahmed, bu haber karşısında sarayı terk edip Anadolu'ya geri dönmüştü. Selim'i padişah olarak istemeyen bazı devlet adamları, bu olay üzerine hemen Şehzade Korkud'u hükümdarlığa geçirmek için onu İstanbul'a davet etmişlerdi. Davete icabet ederek İstanbul'a gelen Şehzade Korkud, yeniçerilerden hürmet görse bile, yeniçerilerin tarafı değişmemiş ve hala Selim'i tutmakta ısrarcıydılar. Bu durumları gören ve zor duruma düşen Bayezid, artık otoritesini sağlayamadığı devletin başkenti olan İstanbul'a Selim'i davet etmişti. Babası saltanattan çekilmeyip Selim'e Şah İsmail üzerine yapılacak seferlerde Serdarlık etmesini istese de Selim bu görevi kabul etmemişti. Selim, bir savaşa gidilecekse ordunun başında devletin padişahı olması gerektiğini savunup padişahlığı istediğini belli etmişti. Babası, askerin ve bazı devlet adamlarının Selim tarafında olduğunu görünce tahtı zorlanarak oğlu Selim'e bırakmak zorunda kaldı. Selim'in padişah olduğunu simgeleyen cülus, 23 Mayıs'ta gerçekleşti.